تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیکی ( Electronic commerce) انجام تمام فعالیت‌های تجاری اعم از فرایند خرید، فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت تحت عنوان تجارت الکترونیکی شناخته می‌شود. در نگاهی جامعتر و از منظر خود مفهوم تجارت، تجارت الکترونیکی نه تنها مواردی را در بر می‌گیرد که در آن از «تبادل الکترونیکی داده» استفاده شده، بلکه فناوری‌های قدیمی‌تر همچون تلکس و تلکپی را هم شامل می‌شود. چرا که تجارت و تبادل اطلاعات و معامله در هر بستری در مفهوم تجارت است و اشاره به تجارت الکترونیکی صرفاً اشاره مستقیم به روش و بستر تبادل اطلاعات و انجام معامله دارد.

به وجود آمدن روش های تجارت الکترونیک باعث رونق و ایجاد شدن کسب کارهای بسیاری در سطح جهان شده است. به شکلی که برای سردمداران این صنعت در آمدهای هنگفتی را به ارمغان آورده است، مانند شرکت Amazon که درآمد سالانه آن بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار است. تجارت الکترونیک یا E-Commerce، به روش‌های ارائه شده برای خرید و فروش یک محصول یا سرویس، از طریق راهکارهای الکترونیک و غیر حضوری گفته می شود. این مفهوم در بسیاری از موارد می تواند به معنای فراتر از خرید و فروش ساده اینترنتی باشد. خدمات دیگری مانند تولید، بازاریابی، حمل و نقل، سرویس دهی و پرداخت برای انواع محصولات نیز می توانند در گروه E-Commerce قرار بگیرند.

تعریف فرایندگرا از تجارت الکترونیکی دید وسیعتری از آنچه که هست ارائه می‌کند. با این دید، تمام فرآیندهای درون سازمانی تجاری (تولید، انبارداری، مدیریت مالی، شرکت‌ها، عملیات)، فرایندهای تاجر به تاجر(B2B)، مدیریت حلقه های تامین و پشتیبانی(SCM)، مزایده ها و فرایندهای تاجر با مشتری(B2C) نیز تحت تاثیر تکنولوژیِ تجارت الکترونیکی و شبکه قرار گرفته اند.

چند تعریف کاربردی از مفهوم  تجارت الکترونیک و نسبت آن با طراحی سایت:

تجارت الکترونیکی (EC) به فرآیند خرید، فروش، انتقال یا تبادل محصولات، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری از جمله اینترنت گفته می شود. تجارت الکترونیکی را می توان از این دیدگاه ها تعریف کرد:

• ارتباطات: از دیدگاه ارتباطات، تجارت الکترونیکی به معنای تحویلی کالا، خدمات، اطلاعات یا پرداختها از طریق شبکه های کامپیوتری یا به هر وسیله الکترونیکی دیگر است.
• تجارت: از دیدگاه تجارت، تجارت الکترونیکی قابلیت خرید و فروش محصولات، خدمات و اطلاعات را در اینترنت و از طریق سایر خدمات Online ارائه می دهد.
• فرآیندهای کسب و کار : از دیدگاه فرآیندهای کسب و کار، تجارت الکترونیکی تجارت را به صورت الکترونیکی و با انجام فرآیندهای کسب و کار در شبکه های الکترونیکی از طریق جایگزینی اطلاعات به جای فرآیندهای کسب و کار انجام می دهد.
• خدمات: از دیدگاه خدمات، تجارت الکترونیکی ابزاری است که در جهت اهداف دولتها، مؤسسات، مصرف کنندگان و مدیران عمل کرده، هزینه های خدمات را کاهش داده و در عین حال کیفیت خدمات به مشتریان را افزایش داده و زمان تحویل آن را تسریع می کند.
• آموزش: از دیدگاه آموزشی، تجارت الکترونیکی یادگیری Online را ممکن ساخته و به آموزش در مدارس، دانشگاهها و سایر سازمانها از جمله سازمانهای تجاری کمک می کند.
• مشارکت: از دیدگاه مشارکت، تجارت الکترونیکی چارچوبی برای همکاری چه در داخل سازمان و چه بین سازمانهای مختلف است.
• اجتماعی: از دیدگاه اجتماعی، تجارت الکترونیکی محلی برای گردهمآیی اعضا برای آموزشی، انجام معاملات و همکاری است

 

تفاوت کسب و کار الکترونیکی با تجارت الکترونیکی

در حالی که کسب و کار الکترونیکی به تمام جنبه‌های کارکرد کسب و کار آنلاین اشاره دارد، تجارت الکترونیک به طور خاص به معامله کالا‌ها اشاره می‌کند.

پیشینه تجارت الکترونیک یا E Commerce با اولین فروش آنلاین آغاز می‌شود: در ۱۱ آگوست ۱۹۹۴ یک فرد با استفاده از وب سایت خود با نام NetMarket یک CD با مارک Sting را به دوست خود فروخت. همان طور که امروزه می‌دانیم، این مورد اولین نمونه از مشتریانی است که محصولی را از طریق شبکه جهانی اینترنت یا تجارت الکترونیک خریداری می‌کنند.

از آن جا به بعد تجارت الکترونیک دستخوش پیشرفت‌های زیادی شد تا یک محصول آسان‌تر توسط بازارهای آنلاین شناخته شده و خریداری شود. مشاغل مستقل، کسب و کار‌های کوچک و شرکت‌های بزرگ همه از تجارت الکترونیک بهره مند شده‌اند و تجارت الکترونیک به آن‌ها برای فروش کالای خود در خارج از مقیاسی که کالا با استفاده از فروش سنتی به فروش می‌رود، کمک می‌کند.

میزان فروش جهانی از طریق تجارت الکترونیک تا سال ۲۰۲۰ به ۲.۷ تریلیون دلار می‌رسد.

طی سال‌های اخیر تجارت الکترونیک در ایران نیز به صورت بسیار قابل توجهی افزایش یافته است. به طوری که کسب و کارهای کوچک، متوسط و بزرگ اقدام به فعالیت در اینترنت کرده‌اند. حتی برخی از افراد هم به عنوان پرسنال برندینگ اقدام به فعالیت در اینترنت و تجارت اینترنتی کرده‌اند. از کسب و کارهای معروف و شناخته شده در سطح اینترنت می‌توان به دیجی کالا، بامیلو، اسنپ و علی بابا و بسیار از کسب و کارهای نام برد که حتی بستر اصلی کسب و کار خود را بر روی اینترنت بنا کرده‌اند.

تجارت الکترونیکی به عنوان فروش مستقیم در شبکه

با یک تعریف دقیق تر، E-Commerce یعنی انجام معاملات از طریق شبکه، یا خرید و فروش محصولات و خدمات از طریق فروشگاه های اینترنتی. محصولات مورد معامله ممکن است دارای ماهیت الکترونیکی، فیزیکی، خدماتی یا آموزش راه دور باشند. محصولات غیر فیزیکی از قبیل محصولات الکترونیکی است که خود نیز شامل اطلاعات، اخبار، صوت و موسیقی، فیلم، بانک‌های اطلاعاتی، نرم افزار و انواع فرآورده های فکری است، که این نوع تجارت روز به روز توسعه بیشتری پیدا کرده است. به نظر می‌رسد تجارت الکترونیکی شبیه خرید از کاتالوگ یا خرید در منزل و از طریق تلویزیونهای کابلی باشد.

تجارت الکترونیک به عنوان یک بازار

تاجر الکترونیکی تنها محدود به خرید و فروش محصولات از طریق شبکه نیست. بلکه مانند یکی از فروشگاه های محلی می‌تواند فروشگاه اینترتی در Web ایجاد کرده و در سطح جهان به دنبال مشتری باشد. علاوه بر این، صاحب این فروشگاه می‌تواند تامین کنندگان مواد فروشگاه، حسابداری، خدمات بانکی، ادارات دولتی و رقیب‌های خود را در شبکه اینترنت جستجو کند.

تاریخچه

تجارت الکترونیکی به شکل کنونی در سال ۱۹۹۱ محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجارت وارد این دنیا شده‌اند. در واقع تجارت الکترونیکی برای آسان‌سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیک تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی سرمایه، که هر دو در اواخر ۱۹۷۰ معرفی شده‌اند؛ و به شرکت‌ها و سازمان‌ها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد؛ و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارشهای خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی، می‌دهد. رشد و پذیرش کارت اعتباری، ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک در دهه ۱۹۸۰ باعث فرم‌گیری تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر تجارت الکترونیکی سیستم رزرواسیون هواپیمایی به وسیلهٔ Sabre در آمریکا و Travicom در بریتانیا، ارائه شده‌است.
در ۱۹۹۰، تیم برنرز لی مرورگر وب جهان گسترده را اختراع کرد و شبکه ارتباطی آکادمیک را به سیستم ارتباطی هرروز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که اینترنت یا www خوانده می‌شود. سرمایه‌گذاری تجاری بروی اینترنت بخاطر کافی نبودن سرمایه‌گذاری کاملاً محدود شده بود. اگر چه اینترنت محبوبیت جهانی گسترده‌ای در حدود ۱۹۹۴ با استفاده از مرورگر وب Mosaic پیدا کرده بود. معرفی پروتکلهای امنیتی و DSL (اشتراک خط دیجیتال) که ارتباط مستمر با اینترنت را اجازه می‌داد حدود ۵ سال طول کشید. البته در سال ۲۰۰۰ بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی بسیاری از شرکت‌های تجاری بزرگ شد و نتایج ناگواری را به وجود آورد که این امر بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجارت الکترونیک را در پی داشت. تا انتهای سال ۲۰۰۰، خیلی از شرکت‌های تجاری آمریکایی و اروپایی سرویس‌هایشان را از طریق اینترنت ارائه دادند.
از آن موقع مردم به کلمه‌ای به عنوان تجارت الکترونیکی با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکل‌های امنیتی و سرویس‌های پرداخت الکترونیکی که در آن مشارکت کردند، آشنا شدند؛ و از این زمان رقابت شدید بین شرکت‌ها و سازمان‌ها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگ‌تر شده‌است. جالب این که تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته‌است و در همین سال مدل تجارت الکترونیکی B2B حدوداً ۷۰۰ میلیارد تراکنش داشت؛ و در سال ۲۰۰۷ سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا ۳٫۴٪ بوده‌است که آن را در سال ۲۰۱۰، ۵٫۱٪ اعلام نمودند که این آمار، رشد سریع این شیوه تجارت کردن را می‌رساند.

امروزه با افزایش حضور مخاطبان تجاری در شبکه‌های اجتماعی، این قابلیت در ایکامرس و تجارت الکترونیکی فراهم شده‌است که تعاملات و رفتار ارائه‌کننده کالا و خدمات در بستر تجارت الکترونیکی نه با یک بازدیدکننده ناشناس یک وب سایت، بلکه با یک فرد کاملاً شناسایی شده‌ای که به کمک هوش مصنوعی حتی سلایق او نیز بر ما آشکار است تغییر یابد. به عبارتی دیگر اکنون در لحظه تماس، می‌توان حتی سریعاً به سراغ ارائه بهترین پیشنهاد برای مخاطب نمود و چیدمان ارائه کالا و محصول را مطابق سلیقه و سوابق رفتاری او تنظیم و ارائه نمود.

تکنولوژی واقعیت افزوده و هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی جزو روندهای ۲۰۱۸ تجارت الکترونیکی می‌باشند.

دسته‌بندی‌های تجارت الکترونیک

در تجارت الکترونیک نیز مانند تجارت سنتی، چهار دسته‌بندی وجود دارد که عبارتند از: B2B، B2C، C2B و C2C.

• B2B (تجارت به تجارت) – شامل شرکت‌هایی است که با یکدیگر تجارت انجام می‌دهند. برای مثال، تولیدکنندگانی که محصول خود را به توزیع‌کنندگان می‌فروشند و عمده‌فروشانی که محصولاتی را به خرده‌فروشان می‌فروشند.
• B2C (تجارت به مصرف‌کننده) – شامل تجارت‌هایی است که از طریق فروشگاه‌های اینترنتی و بدون نیاز به هر گونه تعامل با انسان، کالاهایی را به عموم مردم می‌فروشند. این همان تصوری است که بیشتر مردم از «تجارت الکترونیک» دارند. برای نمونه می‌توان به فروشگاه اینترنتی آمازون اشاره کرد.
• C2B (مصرف‌کننده به تجارت) – در تجارت الکترونیک C2B، مصرف‌کنندگان پروژه‌ای با بودجه‌ای مشخص‌شده را به صورت آنلاین ارسال می‌کنند و شرکت‌ها برای انجام آن پروژه، پیشنهاد قیمت می‌دهند. سپس مصرف‌کننده پیشنهادهای قیمت را بررسی می‌کند و شرکت مورد نظر خود را انتخاب می‌کند. وب‌سایت Elance نمونه‌ای از این نوع تجارت الکترونیک است.
• C2C (مصرف‌کننده به مصرف‌کننده) – این نوع تجارت، در تبلیغات دسته‌بندی‌شده‌ی آنلاین، انجمن‌ها یا بازارهایی انجام می‌شود که در آن افراد می‌توانند با یکدیگر، کالا خرید و فروش کنند. Craigslist، eBay و Etsy نمونه‌هایی از این نوع تجارت الکترونیک هستند.

البته باید گفت که انواع بالا کاملاً مستقل از هم نیستند و گاهی که تأکید بر خرید و فروش ندارند در قالب کسب و کار الکترونیکی می‌آیند.

انواع تکنولوژی تجارت الکترونیک

گرچه انواع زیادی تکنولوژی تجارت الکترونیکی وجود دارد، اما در اینجا بهترین آنها را توضیح می دهیم:

• تجارت الکترونیکی تاجر با تاجر
• مدیریت ارتباطات مشتری
• شیوه های مدیریت منابع اطلاعات
• آموزش راه دور برای سازمانهای اقتصادی جدید
• پست الکترونیک
• شیوه های طراحی منابع سازمان‌ها
• خودکار کردن اهرم فروش
• تحول مراکز تماس
• خدمات شبکه ای مدیریت شده

تجارت الکترونیکی باعث تغییر انواع اطلاعات، از جمله مبادلات بازرگانی از طریق شبکه است که به آن E-Commerce می گویند. از این رو، بازاریابی از طریق شبکه اینترنت، معروف به ” تاجر با مشتری”، تنها یکی از پدیده های بستر تجارت الکترونیکی است. تجارت الکترونیکی موجب تغییرات عمیق و اساسی در ساختار و عملکرد تجارت و مبادلات بین تاجرها، معروف به ” تاجر با تاجر” شده است . تاجر با تاجر در تجارت الکترونیکی شامل انواع تکنولوژی های کاربردی و شبکه ای برای خودکار کردن و بهینه سازی مبادلات بین بخش های مختلف تجارت است.

ابعاد تجارت الکترونیکی

بسته به میزان دیجیتالی شدن (انتقال از شکل فیزیکی به شکل دیجیتال)، می توان تجارت الکترونیکی را به شکلهای مختلفی دسته بندی کرد: (۱) محصول (خدمت) فروخته شده، (۲) فرآیند فروش و (۳) عامل تحویل (یا واسطه). این فرآیند ممکن است فیزیکی یا دیجیتال باشد و واسطه ارسال نیز احتمال دارد فیزیکی یا دیجیتال باشد. این احتمالات هشت مکعب ایجاد می کنند که هر کدام دارای سه وجه هستند. در تجارت سنتی، هر سه وجه این مکعب فیزیکی است (مکعب سمت چپ پایینی). در تجارت الکترونیکی خالص، تمام وجوه دیجیتال هستند (مکعب سمت راست بالایی). تمام مکعب های دیگر ترکیبی ; وجوہ دیجیتال 9 فیزیکی ,| شامل می شوند. الکترونیکی ناخالصی می نامیم. برای مثال، خرید کامپیوتر از سایت وب Dell یا خرید کتاب از Amazon.com تجارت الکترونیکی ناخالصی است، زیرا محصول به صورت فیزیکی ارسال میشود. اما خرید کتاب الکترونیکی از Amazon.com یا خرید محصولی نرم افزاری از Buy.com را تجارت الکترونیکی خالصی می نامیم، زیرا محصولی، ارسال، پرداخت و انتقال به خریدار تماماً به صورت دیجیتال صورت می گیرد.

نمونه‌هایی از تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک می‌تواند انواع مختلفی را داشته باشد که شامل روابط تجاری مختلف بین فروشندگان و مصرف کنندگان است که در این روابط وسایل مختلفی به عنوان بخشی از این معاملات در این بین مبادله می‌شود.

1. خرده فروشی: فروش یک محصول توسط یک شرکت به طور مستقیم به مشتری بدون هیچ واسطه‌ای
2. عمده فروشی: فروش محصولات به صورت عمده به یک خرده فروش که سپس آن‌ها این محصولات را به مصرف کننده به فروش می‌رساند.
3. تحویل مستقیم از تولید کننده به مصرف کننده: به فروش محصولی که توسط شخص ثالثی ساخته شده و به محل مصرف کننده مستقیم فرستاده می‌شود.
4. پیش فروش:گرفتن پول به عنوان پیش پرداخت از خریداران به منظور افزایش سرمایه اولیه برای عرضه محصول مورد نظر به بازار
5. فروش با اشتراک: خرید خودکار یک محصول یا گرفتن یک خدمات به صورت منظم تا زمانی که مشترک خرید خودکار را لغو کند
6. محصولات فیزیکی: هر گونه کالایی که نیاز به فهرست و ثبت موجودی دارند و سفارشات به صورت آنلاین به مشتریان فروخته شده و به صورت فیزیکی به آن‌ها ارسال می‌شود.
7. محصولات دیجیتال: کالاهای دیجیتالی قابل دانلود مانند دوره‌ها یا رسانه‌هایی که باید برای استفاده قانونی خریداری شوند.
8. مهارت یا مجموعه‌ای از مهارت‌هایی که در ازای چیزی ارائه می‌شود. مدت زمان ارائه شده توسط ارائه دهنده خدمات، به ازای مبلغی می‌تواند خریداری شود.

سازمان های تجارت الکترونیکی

سازمان های کاملاً فیزیکی (شرکت ها) با عنوان سازمان های brick and-mortar (یا سنتی) شناخته می شوند، در حالی که شرکت هایی که فقط در فعالیتهای تجارت الکترونیکی شرکت دارند سازمانهای مجازی یا pure-play نامیده میشوند.
سازمان های click-and-mortar  (یا click-and-mortar) سازمان هایی هستند که برخی فعالیتهای تجارت الکترونیکی را انجام میدهند، اما عمده فعالیتهای خود را به صورت فیزیکی دنبال می کنند. در حال حاضر بیشتر شرکت های brick-and-mortar در حال تبدیل شدن به نوع click-and-mortar هستند (مانند Marks & Spencer &Ls).

تجارت الکترونیکی اینترنتی و غیراینترنتی

تجارت الکترونیکی بیشتر از طریق اینترنت انجام می شود، اما میتوان آن را از طریق شبکه های خصوصی مانند شبکه های ارزش افزوده (VANها؛ شبکه هایی که قابلیتهای ارتباطی را به فعالیتهای معمولی اضافه می کنند)، شبکههای محلی (ANها) یا حتی در یک دستگاه تنظیم شده مستقل پیاده کرد. برای مثال خرید مواد خوراکی از دستگاه فروش الکترونیکی که با کارت هوشمند پرداخت می شود یا تلفنهای همراه ماهواره ای را می توان فعالیت تجارت الکترونیکی به حساب آورد. به عنوان نمونه ای از تجارت الکترونیکی غیر اینترنتی می توان به کارمندان شرکتی (مانند متخصصین سفارش گیری) اشاره کرد که مجهز به کامپیوترهای سیار با قابلیت تشخیصی دست خط هستند. بلافاصله پس ازتماس تلفنی برای سفارشی محصول، فرد میتواند سفارش را به صورت یادداشت وارد سیستم کند.

پلتفرم‌های تجارت الکترونیک

علاوه بر فروشگاه های ساده اینترنتی در ادامه برخی از مهمترین کاربرد های تجارت الکترونیکی شرح داده است:

–          اتوماسیون های اداری در تامین و پشتیبانی منابع

–          سیستم های پرداخت داخلی

–          سیستم های مدیریت محتوا در ابعاد بزرگ

–          سایت های تخفیف و خرید گروهی

–          سایت های خبری

–          بانکداری الکترونیکی

–          دفاتر اداری الکترونیک

–          و بسیاری موارد دیگر ….